استفاده از شیفت کاری در اکثر مشاغلی که حساس هستند و یا شغل آنها به دلیل تقاضا کالا و حجم زیاد کار، احتیاج به ساعات بیشتری دارند استفاده میشود. پديده شیفت کاری همچنین در بسياری از مشاغل خدماتی مانند پزشكی، پرستاری، آتش نشانی، نيروی انتظامی، خدمات آب، برق، تلفن کارخانه های خودرو سازی، کارخانه های مواد غذایی و … وجود دارد و افراد در اين نوع مشاغل نیز به طور شبانه روزی در حال فعاليت هستند.
طبق آمارهای منتشره 25% از كل نيروی كار با پديده نوبت كاری مواجه هستند. با افزايش روزافزون جمعيت و نياز به خدمات و صنعتی شدن جوامع، نوبت كاری به طور مستمر افزايش یافته است.
نوبت كاری یا شیفت کاری چيست؟
منظور از نوبت كاری هر نوع كاری است كه در خارج از ساعت معمول كار روزانه ( 6 صبح الی 6 بعد از ظهر ) انجام شود يا به تعريف ديگر هر پرسنل در روز موظف است در يک ساعت خاصی در سازمان حاضر شده و تا مدت زمان معينی در سازمان كار كند كه اين موارد تحت عنوان شيفت كاری تعريف می شود و شامل :
– شيفت های ثابت شب، شيفت های ثابت ديگر از قبيل شيفت عصر و يا شيفت هایی كه قبل از ساعت 6 صبح شروع می شود.
– شيفت های چرخشی كه زمان كار از روز به عصر يا از روز به شب تغيير يابد كه اين ممكن است به صورت هفتگی يا ماهيانه باشد.
– شيفت های کاری فشرده هفتگی که معمولأ شامل كار 3 الی 4 روزه با مدت زمان 10 الی 12 ساعته می باشد.
شيفت های ثابت شب و عصر
شیفت های ثابت شب و عصر به فرد اجازه می دهد تا زمانش را بر اساس آن تنظيم نمايد، اما ممكن است زندگی اجتماعی فرد را مختل كند. افراد شب كار دائمی نسبت به افراد شب كار كسری خواب بيشتری دارند.
شيفت های چرخشی
معمول ترين نوع شيفت در بين انواع شيفت ها، شيفت های چرخشی هستند. در اين نوع شيفت فرد پس از كار در يک برنامه شيفت كاری يا بعد از تغيير شيفت به شيفت جديد معمولأ يك يا دو روز استراحت می كند، سپس شيفت به زمان ديگری از روز تغيير می يابد.
شيفت های کاری فشرده هفتگی
اين نوع شيفت معمولأ شامل كار 3 الی 4 روزه با مدت زمان 10 الي 12 ساعته می باشد. شيفت كاری فشرده در بين شيفت های معمول فرصت بيشتری را برای فعاليت های اجتماعی و خانوادگی فراهم می كند ولی با وجود اين، اين نوع شيفت ها می تواند خستگی را افزايش دهد و در پايان شيفت كارائی فرد كاهش يابد.
نوبت کاری و شیفت کاری در قانون کار
برابر با ماده ۵۵ قانون کار اگر ساعات کار کارگری طوری باشد که در طول یک ماه چرخش داشته باشد به صورتی که نوبت های کار وی در صبح یا عصر یا شب واقع شده باشد به این نوع کار نوبت کاری و شیفت کاری گفته می شود. یکی از شرایط رایج کار در کارگاه ها نوبت کاری و شیفت کاری است.
کارگران به تبع انجام کار در ساعات مختلف شبانه روز متحمل فشارهای متفاوتی می شوند. برای جبران فشارهای وارده به کارگران ناشی از این موضوع روش های مختلفی برای پرداخت مزد و یا فوق العاده های بیشتر از کار معمولی در نظر گرفته شده است.
انواع مختلف نوبت کاری و شیفت کاری
در ماده ۵۶ قانون کار چهار نوع نوبت کاری و شیفت کاری تعریف شده است:
۱- نوبت کاری صبح و عصر
۲- نوبت کاری صبح و عصر و شب
۳- نوبت کاری صبح و شب
۴- نوبت کاری عصر و شب
به صورت صریح در ماده ۵۳ قانون کار به ساعات کاری که بین ساعت ۲۲ (۱۰ شب) لغایت ساعت ۶ صبح روز بعد واقع شود ساعات شب کاری گفته می شود. مدت زمان شب کاری بین ساعت ۲۲ لغایت ۶ صبح روز بعد ۸ ساعت است.
بنابراین منطقی است که ۲۴ به ۳ تقسیم شود و با استنباط از ماده ۵۳ قانون کار بازه ساعات کار صبح و عصر و شب مشخص شود. طبق این تقسیم بندی ساعات کار نوبت کاری به شرح زیر است:
۱-ساعات کار صبح از ساعت ۶ صبح لغایت ساعت ۱۴
۲-ساعات کار عصر از ساعت ۱۴ لغایت ساعت ۲۲
۳-ساعات کار شب از ساعت ۲۲ لغایت ساعت ۶ صبح روز بعد
درصدهای فوق العاده نوبت کاری و شیفت کاری
مزایای نوبت کاری و یا فوق العاده نوبت کاری به مبالغی مازاد بر مزد و حقوق عادی کارگران گفته می شود که کارگران برای کار در شرایط نوبت کاری از کارفرما باید دریافت نمایند.
از آنجا که سختی کار در صبح و عصر و شب یکسان نیست و کارگری که به صورت نوبت کار صبح و عصر کار می کند و یا کارگری که به صورت صبح و عصر و شب کار می کند و یا ساعات کار وی صبح و شب و یا عصر و شب است از لحاظ ساعات کار شبانه و عصر متفاوت است، بنابراین برای رعایت انصاف و عدالت لازم است فوق العاده نوبت کاری های مختلف باهم متفاوت باشد.
ماده ۵۶ قانون کار فوق العاده های نوبت کاری متناظر با انواع نوبت کاری را به صورت زیر تعریف کرده است:
مزایای شیفت صبح و عصر 10 درصد می باشد.
مازاد دستمزد نوبت های صبح، شب و عصر 15 درصد است.
مزایای علاوه بر مزد نوبت صبح و شب 22.5 درصد است.
درصد اضافه حقوق نوبت شب و عصر نیز 22.5 است.
بدون نظر